"НЕ ПАКІДАЙЦЕ Ж МОВЫ НАШАЙ БЕЛАРУСКАЙ"
Францішак Багушэвіч нарадзіўся 21 сакавіка 1840 года ў фальварку Свіраны пад Вільняй у сям'і дробнага шляхціца. У 1852 годзе Францішак паступіў у Віленскую гімназію, якую ў 1861г. скончыў у ліку найлепшых вучняў і ў гэтым жа годзе ён стаў студэнтам Пецярбурскага ўніверсітэта. Аднак за адмоўленне прызнаць новыя ўніверсітэцкія правілы Францішак Багушэвіч быў выключаны ўжо з першага курса.
Малады, поўны энэргіі і намераў чалавек, працаваў настаўнікам у Доцішках Лідскага павета (цяперашні Воранаўскі раён), дзе пазнаёміўся з лінгвістам, этнографам і музыказнаўцам Янам Карловічам, які паўплываў на дальнейшы лёс пісьменніка. У 1863 годзе Багушэвіч прынімаў удзел у паўстанні К.Каліноўскага. У сытычцы з царскімі войскамі ён быў паранены.
Пасля разгрому паўстання заставацца на Віленшчыне Францішку Багушэвічу было небяспечна. Сябар Ян Карловіч паспрыяў яго пераезду ў горад Нежын. У 1865 годзе Багушэвіч паступіў у Нежынскі юрыдычны ліцэй.
Двадцаць гадоў ён пражыў у расстанні з роднай зямлёй. І толькі ў 1884 годзе ён змог вярнуцца на Радзіму. У Вільні ўладкаваўся на пасаду прысяжнага паверанага судовай палаты. Дапамагаў пераважна гарадскім беднякам і сялянам. Таму заслужыў мянушку "мужыцкага адваката". І як выразнік народных інтарэсаў Ф.Багушэвіч знайшоў глыбокае прызнанне ў народзе.
Першымі творамі пачынаючага пісьменніка былі журналісцкія допісы, якія ён пасылаў у польскі часопіс "Кraj". У 1891 годзе ў Кракаве пад псеўданімам Мацей Бурачок выйшаў яго першы паэтычны зборнік "Дудка беларуская". У яго ўвайшлі гумарыстычныя вершы, а таксама творы аб штодзённым побыце сялянства, напоўненыя горкімі скаргамі.
Другі паэтычны зборнік Ф.Багушэвіча "Смык беларускі" быў надрукаваны паэтам пад псеўданімам Сымон Рэўка з-пад Барысава ў Познані ў 1894г. "Смык беларускі" стаў кнігай больш антыпрыгодніцкай, антыпанскай, чым "Дудка беларуская". Лірычны герой твораў Францішка Багушэвіча – працоўны сялянін. Ён не толькі пакутнік, якого абдзялілі пры скасаванні прыгону, якога абдзірая казна, крыўдзяць царскія чыноўнікі, але і праўдашукальнік, асоба з развітым пачуццём чалавечай годнасці. Такім ён паказаны ў вершах "Дурны мужык, як варона", "Як праўды шукаць", "Праўда", "Бог не роўна дзеле" і іншыя.
У 1892 г. у Кракаве асобнай кнігай выйшла яго апавяданне "Тралялёначка", у якім пісьменнік яскрава ўвасобіў расслаенне беларускай вёскі, а ў 1899г. пісьменнік здаў у Вілейскую губернскую друкарню рукапіс зборніка "Беларускія апавяданні Бурачка". У 1907г. пасля смерці пісьменніка на старонках газеты "Наша ніва" былі апублікаваны яго навелы "Сведка", "Палясоўшчык", "Дзядзіна".
Ф.Багушэвіч добра вядомы не толькі, як паэт, але і як празаік, які стаяў ля вытокаў беларускай мастацкай прозы. Ён зрабіў вялікі ўклад у развіццё і станаўленне беларускай літаратурнай мовы. Нягледзячы на тое, што свае творы ён пісаў лацінкай, беларуская мова гучала ў яго натуральна, гнутка, афарыстычна і прыгожа.
Памёр Францішак Багушэвіч 28 красавіка 1900 года. На радзіме паэта створаны літаратурна-мемарыяльны Музей-сядзіба Ф.Багушэвіча ў Кашлянах. У Смаргоні і Жупранах адкрыты помнікі паэту.
https://knihi.com/Francisak_Bahusevic/
http://kushliany.bellit.museum.by/
https://oshmyany.museum.by/